WEB 3.0 Nedir?

İnternet, hayatımızda çok önemli bir yer kaplıyor. Hemen her işimizi internet yoluyla gerçekleştiriyoruz. Durum böyle olunca internet ile ilgili kavramlar da hızlı bir şekilde hayatımızda yer edinmeye başlıyor. Bu kavramlardan en yenisi ve belki de en merak edileni de WEB 3.0 oluyor. Teknoloji ve internet dünyasında bir devrim olarak nitelendirilen WEB 3.0 bugünlerde sıklıkla konuşuluyor. İnternet dünyasının seyrini değiştirecek WEB 3.0 ile ilgili merak edilen her şeyi sizler için araştırdık.

WEB Nedir?

World Wide Web yani Dünya Çapında Ağ, bildiğimiz ismiyle Web ya da WWW, internet üzerinde yayınlanan birbiri ile bağlantısı olan metin dokümanlarından oluşan bir bilgi sistemidir. Bu dokümanların her biri web sayfası olarak bilinir. Web’in temelini internet oluşturur. Bugün de birçok dokümana web aracılığıyla ulaşırız. Web, yıllar içerisinde büyük değişimler göstererek bugünkü halini almıştır. Şimdi gelin Web tanımının yıllar içerisinde nasıl geliştiğini ve değiştiğini inceleyelim.

WEB 1.0

Şu anda kullanmakta olduğumuz internet teknolojisi WEB 1.0 temelli bir teknolojidir. Yani bugün ilerleyen internet teknolojisinin temelini WEB 1.0 teknolojisi oluşturuyor da diyebiliriz. WEB 1.0 1990’lı yıllarda hayatımıza girdi. O dönemlerde internet, kullanıcının tek yönlü olarak bilgisayar ile iletişim kurduğu bir teknolojiye sahipti. Kullanıcılar, karşı sunucuya bağlanarak web sayfasında yer alan bilgilere ulaşırdı. Bilgiye ulaştıktan sonra da sayfayı kapatırdı. Yani karşılıklı bir iletişim mümkün değildi. Kullanıcılar eriştikleri verileri değiştiremez, verilere bir yenisini ekleyemezlerdi. Kısacası WEB 1.0 teknolojisinde kullanıcılar pasif tüketici konumundaydı. Bu teknolojinin yapısı dinamik değil statik bir yapıya sahipti. Kullanıcılar sayfa içerisinde başka kullanıcılar ile iletişim halinde olamazdı. Web siteleri üzerinden alışveriş yapmak ise asla gerçekleşmeyecek bir hayal olarak görülüyordu. 

WEB 2.0

Yıllar ilerledikçe teknoloji de ilerlemeye devam etti ve 1990’lı yılların sonuna doğru internette bir devrim gerçekleşti. Bu da WEB 2.0 oldu. WEB 2.0 teknolojisinde artık kullanıcılar da sosyal medya, forum kullanımı, sunucu ve işlemci süreçlerine erişim gibi konularda web siteleri ile etkileşim içine girebildi. WEB 2.0 ile kullanıcılar pasif durumdan çıkarak daha aktif bir duruma gelmiş oldu. WEB 2.0 teknolojisini kısa bir şekilde özetlemek istersek buna en güzel örnek sosyal medya platformları olacaktır. Twitter, Instagram, Facebook gibi sosyal medya platformları WEB 2.0 teknolojisinin birer örneğidir. Bu platformlarda çeşitli bilgi alışverişi yapabilmemiz mümkündür. İçerikleri tüketirken aynı zaman da yeni içerikler üretmemiz ve bu içerikleri karşılıklı etkileşim halinde başka kullanıcılara sunmamız da mümkün hale gelmiştir. WEB 2.0 teknolojisini WEB 1.0 teknolojisinden ayıran en büyük özellik de bu karşılıklı etkileşim oluyor. WEB 1.0’da tamamen pasif olan kullanıcılar, WEB 2.0’da aktif bir konuma gelmiştir. WEB 2.0 hız konusunda da WEB 1.0’ın önüne geçmektedir. 

WEB 3.0

Son günlerde adını sıkça duyduğumuz, hemen hepimizin ilgisini çeken WEB 3.0 ise makine öğrenmesi ve yapay zekaya dayanan yeni bir internet teknolojisi olarak karşımıza çıkıyor. WEB 3.0, internetin tamamen merkeziyetsiz ve peer to peer olarak adlandırılan, yani eşten eşe biçimde kullanılabilecek bir formu. WEB 3.0, tamamen blok zincir destekli ve kişiselleştirilmiş bir internet teknolojisi olarak hayatımızda yer alacak.

WEB 3.0 teknolojisinde içeriklerin ve verilerin kontrolü insanlardan makinelere devredilecek. Bu kontrol yazılımların elinde olacak. Yazılımlar tarafından kontrol edilecek olan WEB 3.0’da kullanıcılar ile internet arasında herhangi bir aracıya ihtiyaç duyulmayacak. WEB 3.0, DAO (Decentralized Autonomous Organization) adı verilen çalışma mantığı ile hareket edecek. Bu sistemde veriler, belirli kişilerin kontrolünde olmayacak şekilde işlenir ve saklanır. Bununla birlikte makine öğrenme sistemi ile yönetilir. 

WEB 3.0 için kişiselleştirilmiş web demek de mümkün oluyor. Bu teknoloji sayesinde web üzerinde aradığımız bilgilere çok daha kolay bir şekilde erişim sağlamak mümkün olacak. Bunun yanı sıra şu anda olduğunun aksine kelimelerden çok kelimelerin anlamları önem kazanacak. Buna da bir nevi anlamsal web demek de mümkün olacak. Yani web sayfalarında yer alan bilgilerin anlamları ve içeriklerin ne anlatmak istediği büyük önem kazanacak. 

WEB 3.0’ın Özellikleri ve Geleceğe Etkisi

• WEB 3.0, merkeziyetsiz bir internet teknolojisi olacak. Bir diğer deyişle aracılar aradan tamamen çekilecek. Durum böyle olunca kullanıcı verileri aracılar tarafından kontrol edilemez olacak. Bu da sansürlerin ve denetlemelerin en aza indirgenmesi anlamına geliyor.
• WEB 3.0 ile internet ortamında araştırma yapmak çok daha kolay hale gelecek. İleri derece algoritmalar ile desteklenecek WEB 3.0 ile arama motorları maksimize edilmiş bir performans ile çalışacak. En iyi ve en alakalı verileri kullanıcıya sunacak.
• Günümüzde tıkladığımız herhangi bir web sitesinde ya da web sayfasında sık sık reklamlar ile karşılaşıyoruz. Bu reklamların araştırdığımız olay ya da durum ile alakalı olmasını isteriz. İşte WEB 3.0 ‘da bize bunu sunmaya hazırlanıyor. Alakalı reklamlar ile reklam sektörünün ilerlemesi ve tüketici taleplerine dayalı şekilde gerçekleşmesi bekleniyor.
• WEB 3.0 teknolojisinde hiçbir aracının olmayacağını belirtmiştik. Bu aslında hiçbir uygulamaya bağlı kalmamak anlamına da geliyor. Örnek verecek olursak; WEB 3.0 teknolojisinde müzik dinlemek için bir aracı uygulamaya gerek duymayacağız. Bu, tabi ki hizmet karşılığında ücret ödememiz anlamına gelmiyor. Fakat hizmet karşılığında yalnızca üreticiye ücret ödememiz anlamını taşıyor. Aracı uygulamaya herhangi bir ücret ya da bedel ödememize gerek kalmayacak.
• WEB 3.0 ile günümüzde hayatımızda yer alan uygulamalar ortadan kalkacak. App olarak bildiğimiz uygulamaların yerini dApp (Decentrilized App) yani merkeziyetsiz uygulama alacak. Bu dApp, uygulama şeklinde değil cüzdan mantığı ile çalışacak.
• Sanal gerçeklik, nesnelerin interneti (IoT), Blockchain teknolojileri şu an kısıtlı bir şekilde kullanılıyor. Fakat bu merkeziyetsiz teknoloji sayesinde bu teknolojiler de daha sık biçimde kullanılabilecek.
• WEB 3.0 teknolojisi, tek taraflı iletişim ağı devrini kapatacak. Onun yerine gerçek anlamda dünyayı saran ve interaktif bir şekilde ilerleyen bir teknoloji gelecek. Aynı merkeziyetsiz sisteme sahip olması yönüyle de kripto paralar ile entegre bir biçimde çalışabilecek.
• WEB 3.0 beraberinde kusursuz bir müşteri desteğini de getirecek. Yapay zeka destekli bu teknoloji sayesinde birçok kişi ile aynı zamanda sorunsuz bir biçimde iletişim kurabilen müşteri hizmetleri de hayatımıza katkı sağlayacak.

WEB 3.0 İle WEB 2.0 Arasındaki Farklar

• Günümüz teknolojisi olarak kullandığımız WEB 2.0’da uygulamaların birçoğu tek bir işletim sistemi üzerinden çalışıyor. WEB 3.0’da ise uygulamalar merkeziyetsiz bir hal alacak.
• Şu anda kullandığımız teknolojide bilgilere erişmek çok kolay oluyor. Bir tuş ile binlerce veriyi önümüzde görebiliyoruz. Fakat bu aynı zamanda bilgi kirliliğine de sebep oluyor. WEB 3.0 ile bu durum ortadan kalkacak. Bilgiler çok daha sade ve yalın bir şekilde, daha kolay biçimde erişilebilir olacak. Yapay zeka desteği sayesinde yalnızca gerekli ve yeterli bilgiler sunulacak.
• Şu anda kullandığımız normal internet sitelerinin yerini VR destekli Metaverse projeleri alacak.
• WEB 2.0 teknolojisinde fazlasıyla kullandığımız Chrome’un yerini Brave isimli dApp alacak.
• Bugün kullandığımız mesajlaşma uygulaması olan WhatsApp’ın yerini Status alacak.
• WEB 3.0,  WEB 2.0’a göre çok daha fazla birey, okuyucu odaklı olacak.
• WEB 2.0 teknolojisinde bilgiler çok daha erişilebilir bir konumda oluyor. Çünkü bu teknoloji merkezi bir sistemden yönetiliyor. Yani bize ne zaman izin verilirse o zaman bilgilere erişebiliyoruz. WEB 3.0’da ise bu merkeziyet ortadan kalkacak. Bu sayede de hacklenme, bilgilerin elden ele yayılması gibi durumlar da ortadan kalkacak.
• WEB 3.0’da IoT (Internet of Things) yani nesnelerin interneti teknolojisi kullanılıyor olacak. Bu yapı sayesinde tüm elektronik cihazlar ya da ev aletleri birbiri ile iletişim halinde olacak. Bu da hayatımızı bir hayli kolaylaştıracak gibi görünüyor.

WEB 3.0’ın Kullanıldığı Bazı Projeler

WEB 3.0’ın blok zincir teknolojisiyle çalıştığından bahsetmiştik. Durum böyle olunca akıllara hemen kripto para birimleri geliyor. Şimdi gelin WEB 3.0 teknolojisinin kullanıldığı bazı coinleri ve projeleri inceleyelim.

• Chainlink (LINK)
• BitTorrent (BTT)
• Audios (AUDIO)
• Theta Network (THETA)
• Steem (STEEM)

Chainlink (LINK)

Chainlink, merkezsiz bir şekilde çalışan blockchain ile WEB 3.0 teknolojisini birleştiriyor. Bu projede, Blockchainlerin harici veri besleme depoları ve ödeme yöntemleri son derece güvenilir bir şekilde etkileşimde oluyor. Bu etkileşim ile kritik bilgilerin sağlanması amaçlanıyor ve gerçekleştiriliyor.

BitTorrent (BTT)

BitTorrent, şu anda en çok bilinen, eşler arası dosya paylaşımı mantığı ile hareket eden bir sistemdir. Bu sistem, merkeziyetsiz bir şekilde depolanmış dijital dosya arşivinin kişiler arasında paylaşılmasını sağlıyor. Bu projenin para birimi ise BTT coin olarak biliniyor.

Audios (AUDIO)

Blockchain tabanlı bir WEB 3.0 projesi olan Audios, müzik sektöründe aracıları ortadan kaldırmayı hedefliyor. Bu projenin para birimi ise AUDIO olarak biliniyor.

Theta Network (THETA)

Bu proje ile gelecekte videoların merkeziyetsiz bir ağ üzerinden peer to peer sistemi ile paylaşılması planlanıyor. Bu projenin para birimi de THETA olacak.

Steem (STEEM)

WEB 3.0 coinlerinden bir diğeri olan STEEM, coin topluluklarının sosyal medya platformlarında ürettikleri içerikler ile ödül almasını sağlayan merkeziyetsiz bir sisteme dayanıyor.