Startup Nedir?

Bu yazıyı okumayı bitirdiğinizde; “startup nedir?” sorusuna yanıt bulacak, “startup ve girişimcilik arasındaki farklar” hakkında bilgi sahibi olacak ve dünyanın farklı ülkelerindeki başarılı olmuş startup projelerini öğreneceksiniz.

İngilizce bir terim olan “startup” dilimize tam olarak çevrilemeyen ve farklı kaynaklarda farklı açıklamaları olan bir girişim modelidir. İş çevrelerinde bu terime dair birçok tanımlama yapılsa da, en yaygın tanım “bir ihtiyaca yönelik kurulan şirket ya da proje” şeklindedir. 2010 yılından beri yoğun olarak kullanılan startup iş modelinin de anavatanı tahmin edeceğiniz üzere Amerika Birleşik Devletleri’dir.

Bu yönde genel bir kural olmasa da, bir projenin startup olarak sayılabilmesi için, iki yıldan fazla süredir piyasada bulunmuyor olması gerekir. Sonundaki “up” kelimesinden mi kaynaklanıyor bilinmez; startup şirketlerinin veya projelerinin kısa vadede başarılı olması beklenir.

Startup projeler yaygın olarak teknolojik alanlarda yapılır. Zira teknoloji piyasası her geçen gün kendini yenilediğinden dolayı, yeni buluşlara açıktır. İcat edilen bir teknoloji de, genelde bir ihtiyaca yönelik olacağından, startup şartlarını tam anlamı ile karşılar. Yine de yeni bir ihtiyaca cevap veriyorsa ya da bir ihtiyaç yaratıyorsa; farklı sektörlerde ve alanlarda da startup projeler yapılabilir.

Startup Nasıl Yapılır?

Yapısı itibarı ile startup proje; başlangıç aşamasında ve çabuk yükselme potansiyelindedir. Böyle bir fikir bulduğunuz anda aşağıdaki adımları izleyerek, startup projenizi hayata geçirmeye çalışabilirsiniz.

• Video ve görsellerle desteklenmiş bir sunum dosyası hazırlanmalıdır. Özellikle fon arayışında iken, videolu sunumlar daha etkili olmaktadır.
• Demo (mümkünse beta) versiyonları ile piyasaya çıkan projeler, girişimcilerin daha çok ilgisini çekmektedir. Bu sebeple projenizin elle tutulur verileri olması avantajınızadır.
• Arkasında bir şirket desteği olan startup projelerinin başarı şansı daha yüksektir. Mümkünse projenize ait tüzel bir kişilik oluşturmak gerekir.
• Startup projeler geleneksel reklamdan ziyade, kulaktan kulağa yayılırlar ise daha başarılı olurlar. Bu sebeple sosyal medyada servis etmek ve sivil topluk kuruluşlarından destek alarak ilerlemek oldukça mantıklıdır.

Startup Nasıl Fonlanır? Startup Proje İçin Nasıl Para Bulunur?

Eğer ülkemizden bahsediyorsak, bir startup projeyi fonlamak son derece zordur. Zira startup projeler oldukça risklidir. Yapısı itibarı ile daha evvel denenmemiş olan,  bir nevi yenilik hüviyeti taşıyan ürünü piyasaya sunduğunuz için, insanlar tarafından beklenen ilgi gösterilmeyebilir.

Örneğin; evde beslenilen köpekler gezdirildikten sonra eve getirildiğinde, patilerinin temizlenmesi oldukça zordur. Banyoya sokup patilerini yıkadığınızda bile gerekli hijyeni sağlamanız imkansızdır. Dolayısı ile bu işi pratik bir şekilde yapan bir alet, bir milyondan fazla köpek besleyen kişinin ihtiyacıdır. Lakin gelip görün ki; bu işi 2 dakikadan daha kısa zamanda tamamlayan oldukça pratik bir alet, başarılı bir startup olamamıştır. Bunun nedenini bir alt başlıkta inceleyeceğiz.

Startup projenin olası yüksek risklerinden ötürü, ülkemizdeki yatırımcılar fon sağlama konusunda son derece temkinlidir. Startup projelerine kredi verdiğini iddia eden bankalar ise iş kredi vermeye geldiğinde, bir girişimcinin kolay kolay sağlayamayacağı şartlar öne sürmektedir.

Devlet hibe ve destekleri de startuplar için yeterli seviyede değildir. Birçok devlet kaynağı, farklı uygunluk koşulları nedeni ile startup için uygun değildir.

Aslına bakarsanız Amerika Birleşik Devletleri’ni istisna olarak tanımlarsak, tüm dünyada startup projelere kaynak bulmak çok zordur.  Slikon Vadisi şirketleri dışında, startup proje yatırımı yapan özel ya da tüzel kişiler; neredeyse yok denecek kadar azdır.

Peki, startup proje için maddi kaynak nasıl bulunur? Bu projeler nasıl fonlanır? Ülkemizdeki ve dünyadaki kara tabloyu çizdiğimize göre, piyasa tabiri ile “bu işin olurunu” anlatmaya başlayalım.

Startup için kaynak bulmanın ilk yolu “ön satış” yapmak ya da “ön talep” toplamaktır. Eğer projenizi hayata geçirdiyseniz ve elinizde en azından beta aşamasında sayılı ürün var ise, uygun fiyatlarla ön satışa çıkarak; projenize finansman sağlayabilirsiniz. Bu sayede hem ürününüzün reklamı yapılmış olur, hem de sermaye elde edersiniz.

Eğer beta aşamasında bir ürün çıkarmak için bile fona ihtiyacınız var ise yapmanız gereken ön talep toplamaktır. Bu sistemde ürün vaat edilir. Satış fiyatı belirlenir ve ön talep ile satın alanlar için ürünün yarısı kadar (ya da daha az) bedel ödemeleri teklif edilir. Genelde yazılım teknolojileri alanındaki startuplar bu şekilde piyasaya çıkarılır.

Eğer uluslararası arenada savaşacak bir ürün tasarlıyorsanız ve İngilizceye hakimseniz (zira yerli kitlesel fonlama siteleri henüz beklenilen seviyeye gelememiştir), “kitlesel fonlama siteleri” ile de projenize maddi destek isteyebilirsiniz. Popüler kitlesel fonlama sitelerini bir alt başlıkta inceleyebilirsiniz.

Kitlesel Fonlama Siteleri

Kitlesel fonlama siteleri; projenize dört farklı şekilde sermaye bulmanıza yardımcı olurlar. Kitlesel fonlama çeşitleri aşağıdaki gibidir:

• Bağış Toplama: Startup projeler için karşılıksız para toplama yöntemidir. Genelde insanlık yararına olan veya kar amacı gütmeyen startup fonlamasında kullanılır.
• Hisse Satarak Kaynak Bulma: Henüz hayata geçmemiş ya da henüz piyasaya sürülmüş olan projelerin hisseleri karşılığı fonlanması için tercih edilir.
• Borçlanma: Bankalardan kredi alamayan projeler için gerçek kişilere faizli ya da faizsiz olarak borçlanmak sureti ile gerçekleştirilir.
• Ön Talep – Ön Satış – Hediye Bazlı Para Toplama: Alınan para karşılığında bir vaat veya bir hediye ile maddi kaynak bulunmaya çalışılır.

Startup projelere maddi kaynak bulmak için başvurulan yabancı kişisel fonlama siteleri listesi aşağıdaki gibidir:

• Kickstarter: Aklınıza gelecek her türlü projeniz için fon arayabileceğiniz kitlesel fonlama platformu olan Kickstarter; projeniz için aradığınız fonu belirlenen sürede bulamamanız halinde, fon sahiplerine geri ödeme yapar. Bu platformda, sanat eserleri için bile fon arayışına girmek mümkündür. Toplamda %8 ile %10 arasında bir komisyonla çalışır.
• Indiegogo: Hisse bazlı projelerin başarılı olduğu bir kitlesel fon toplama sitesi olan Indiegogo, toplam fonlama miktarı ve süresi hakkında bir kısıtlama getirmez. %5 oranında komisyon ile çalışır.
• Crowdfunder: Hisse bazlı fonlama imkanı sunan bir başka platform olan Crowdfunder; fonlardan herhangi bir komisyon talebinde bulunmaz. Ancak proje başı listeleme ücreti için 300 USD ve 500 USD’lik iki farklı paketi vardır. An itibarı ile ücretsiz listeleme özelliği aktif değildir.
• Fundable: Projenize ödenen her fon için %3,5 + 30 cent gibi bir komisyon alan Fundable; ön satış ve talep toplama yolu ile fon arayanlar için en ideal sitedir.
• WeFunder: “Girişimci dostu” olarak tabir edebileceğimiz bu kitlesel fonlama platformu; tüm gelirini yatırımcılardan elde ediyor. Yani WeFunder üzerinde startup projenizle alakalı hiçbir aksiyon için para ödemek zorunda kalmazsınız. Yalnız alt fonlama limiti 50.000 USD.
• Crowdcube: Bu kitlesel fonlama platformunun çalışma yapısı çok ilginç ve bir o kadar da dahiyane. Listelenen projeler için önce yakın çevrenizi platforma davet etmeniz ve toplamak istediğiniz fonun %20’sini onlardan elde etmeniz isteniyor. Yani Crowdcube size; “projene seni tanıyanlar güvenmiyor ise başkaları neden güvensin?” diyor. Eğer sizin davet ettiğiniz kişilerce toplam hedefinizin %20’si fonlanabilirse, projeniz diğer yatırımcıların beğenisine sunuluyor. Platformun toplam komisyonu %7 – %10 arasında değişiyor.
• FundedByMe: Yabancı kitlesel fonlama şirketlerinin en pahalı hizmet vereni FundedByMe olsa gerek. Zira 2500 Euro listeleme bedeli ve %8 fonlama komisyonu talep ediyor. Ayrıca proje başvurusunda onay sürecine tabi tutuluyorsunuz.
• Seedrs: Listenin en pahalı ikinci kitlesel fonlama sitesi olan Seedrs; tıpkı FundedByMe gibi 2500 Euro listeleme ücreti ve %6,5 fon komisyonu kesintisi yapıyor.

Startup projelere maddi kaynak bulmak için başvurulan yerli kişisel fonlama siteleri listesi aşağıdaki gibidir:

• Arıkovanı: Genelde fiziksel teknolojik ürünlerin fonlandığı bir Turkcell iştiraki olan Arıkovanı; başarılı bir şekilde fon toplayıp, hayata geçen projelere ait ürünleri sanal mağazasında satar. Satışlar ön talep şeklinde de olabilir. Herhangi bir listeleme yoktur ama olası tüm komisyonlar proje sahibine aittir.
• Fongogo: %3,29 + K.D.V. komisyonla çalışan, servis bedeli alan yerli bir kitlesel fonlama platformu olan Fongogo; sanat alanındaki projeleri de desteklemektedir.
• Fongogo Pro: Adından da anlaşılacağı üzere Fongogo Pro; Fongogo’nun bir üst versiyonudur. Fon sahipleri aynı zamanda projeden hisse sahibi de olurlar. Yatırımcı kitlesi Fongogo’ya göre daha bonkördür. 1000 T.L. + K.D.V. servis bedeli ve toplam fondan %6 + K.D.V. komisyon talep ederler.
• CrowdFON: Projeniz için belirlenen fon miktarının tayin edilen sürede toplanması halinde %2,5 + K.D.V. komisyon bedeli talep eden CrowdFON; bir başka yerli fon bulma sitesidir.
• İdeanest: Türk Teknoloji Geliştirme Vakfi iştiraki olan İdeanest; herhangi bir kesinti olmadan projenize fon bulmanız için olanak tanır. Lakin belirlenen sürede yeterli fon toplanamaz ise fon sahiplerine ücretleri geri ödenir. Bağış mantığı ile çalışmaktadır.
• Fonbulucu: Yerli kitlesel fonlama siteleri içerisinde %12,5 + K.D.V. ile en yüksek komisyon alan Fonbulucu; ön talep ya da satış bazlı çalışır.
• Fonbulucu Invest: Bu fonlama platformu için de “Fonbulucu’nun üst versiyonu” denilebilir. Fonbulucu Invest; yatırımcılara hisse verme mantığı ile hareket eder.
• Buluşum: Arkasında Boyner Grup bulunan ve hiçbir şekilde komisyon talep etmeyen Buluşum; startup dostu yerli kitlesel fonlama platformudur.
• Fonluyoruz: Bir başka yerli fon bulma şirketi olan Fonluyoruz; genç kadroya sahip, startup seviyesini yeni aşmış bir kitle fonlama şirketidir.
• Starupfon: Henüz beta aşamasında olan, yani bir anlamda startup seviyesinde bir kitlesel fonlama şirketi olan Startupfon; yeni yeni piyasaya girmeye çalışmaktadır.

Bir Startup Neden Başarılı Olmaz?

Bir startup projenin başarısız olmasının birçok nedeni olabilir. Bu nedenlerden en önemlisi, yatırımcıları inandıramamaktır. Zira startupların birçoğu; daha fon bulma aşamasında bitmektedir.

Bazen de doğru yatırımcılara ulaşılamadığı için yeterli maddi kaynak bulunamamaktadır. Örneğin, sağlık alanında bir startup için medikal alana ilgi duyan fonlayıcılara ulaşılamaz ise, proje için para bulmak nerede ise imkansızdır.

Hayata geçmiş startupların başarısız olmasının nedeni ise fiyat, ürün kalitesi, performans, lojistik, ilgi uyandırma gibi nedenlerde sınıfta kalmasıdır. Gerçeği söylemek gerekirse, hayata geçen startup projelerin tutunma oranı da bir hayli düşüktür.

Startup ve Girişimcilik Arasındaki Farklar Nelerdir?

Fizik alanında başarıya ulaşmış her bilim insanının; iyi derecede matematik bilgisine sahip olması gereklidir. Fakat matematik alanında başarılı olan herkes, fizik alanında başarılı olacak diye bir kaide yoktur.

Yukarıdaki paragraf ile girişimcilik ve startup arasındaki farklar ve benzerlikler şu şekilde ifade edilebilir;

Her startup proje sahibi iyi bir girişimci olmak zorundadır ama her girişimci bir startup proje sahibi olmak zorunda değildir.

Kalın puntolarla yazdığımız cümleyi açıklamaya çalışalım. Girişimci; herhangi bir alandaki fırsatı gören ve o alanda proje geliştiren kişidir. Herhangi bir şeyi icat etme gibi bir gereksinimi yoktur. Örneğin; bir bölgede tavuk çiftliğine ihtiyaç varsa, o bölgeye tavuk çiftliği açmak için girişimde bulunur. Startup ise yeni bir keşif yapmasa, fonlama yapan kişiler tarafından yadırganır. Startup’tan tavuk çiftliği açma fikri değil, tavukların yumurtlama verimini arttıracak bir icat beklenir.

Dünyadan ve Türkiye’den Startup Örnekleri

Dünyada ve yaşadığımız ülkede başarılı olan yüzlerce, hatta binlerce startup vardır. Bunlardan bazıları aşağıda listelenmiştir.

• Uber
• Airbnb
• Snapchat
• Pinterest
• Dropbox
• Paraşüt
• Onedio
• Getir
• BiTaksi
• Armut
• Vivense
• Obilet
• Mutlubiev
• Bionluk

Bu yazımızı okumayı bitirdiğinize göre, startup hakkında ayrıntılı bilgi sahibi oldunuz demektir. Eğer startup projeniz için kendi kaynağınızı yaratmayı planlıyorsanız; İnternetten Para Kazanmanın Kanıtlanmış 11 Yolu başlıklı içeriğimizi okuyabilirsiniz.

Blogumuzu takipte kalın 🙂